Ky lloj absurdi, kjo vrimë tek subjekti, kjo pamundësi artikulimi është realja.
Reale, është një fjalë që e përdorim shpesh në fjalërimin tonë të përditshëm për të përshkruar diçka që ekziston vërtet, apo diçka e cila përputhet saktësisht me karakteristikat që i mveshim. Ndërsa, kur flasim për realen në psikanalizë, nuk rrahim realisht në të njëjtin vend. Realja në psikanalizë, së bashku me Simboliken dhe Imagjinaren, përbën treshen që Jacque Lacan prezantoi për herë të parë në 8 korrik 1953, në fjalën hapëse të punimeve të Shoqatës Franceze të Psikanalizës. Kjo treshe konceptuale, e paraqitur grafikisht si nyja borromeane[1], ka për qëllim ndërtimin e tre pikave reference për klinikën psikanalitike.
Si pjesë e kësaj triade, Realja mund të përkufizohet vetëm në raport me Simboliken dhe Imagjinaren, e thënë ndryshe, ajo s’mund të ekzistojë e vetme. Aq e rëndësishme është ekzistenca e saj për të garantuar triadën RSI, sa në seminarin e tij të vitit 1973-1974, Les Non-dupes errent, Lacan do të shprehej se nëse kjo Reale nuk do të ekzistonte, atëherë, atij, do ti duhej ta shpikte atë[2].
Lacan e përkufizon Realen duke u nisur nga pozicione mohuese. Ai flet për Realen duke e karakterizuar atë si të pa-mundur, si të pa-kuptim, si të pa-artikulueshme, si të pa-durueshme, etj. Në seminarin e tij të XXIII, Le sinthome, ai shprehet se “Realja e vërtetë implikon mungesën e ligjit. Realja nuk ka rregull.”[3]
Dimensioni më i rëndësishëm për të kapur një përkufizim të Reales, është pikërisht ai i Reales si e pa-simbolizueshme. Simbolikja e përjashton realen. Në momentin që fillojmë dhe artikulojmë rreth saj, ajo zhduket. Prej këtu rrjedhin dhe përkufizimet e saj si e pa-mundur-për-tu-thënë, e pa-kuptueshme (sepse që të kuptojmë diçka duhet të shpjegojmë mbi të, dhe nëse duhet të shpjegojmë diçka duhet të flasim rreth saj. Por, në momentin që nuk mund të flasim rreth diçkaje, nuk mund të ketë ndarje me këtë diçka dhe në mungesë të një distance nuk mund të ketë tolerancë. Ja pse Realja përkufizohet edhe si e pa-durueshme.
Në Seminarin III, Lacan jep një shpjegim gjenial (kështu mu duk!) mbi fenomenet haluçinante[4]. Në mësimin e tij të 16 nëntorit 1955, ai shpjegon pozicionimin e psikozave në raport me tre rregjistrat e Simbolikes, të Imagjinares dhe Reales. Për sa i përket fenomeneve elementare, ndër të cilat haluçinacionet janë forma më karakteristike, Lacan i sheh ato të bazuara në historinë e subjektit në rregjistrin simbolik (ai shton ndër të tjera se çdo histori është simbolike, nga vetë përkufizimi i saj). Atë që subjekti refuzon nga kjo histori subjektive në rregjistrin simbolik (pra nuk i vë fjalë), rikthehet në Reale, por në një formë simptomatike, si haluçinacioni, veçanërisht ai verbal.
Për ta mbyllur do doja të bëja një kalim të shpejtë nga seminari II i Jacques Lacan[5], në të cilin ai analizon ndër të tjera, ëndrrën e Freud, e njohur si ëndrra e Injeksionit të Irmës, e cila është ëndrra që Freud vë në dispozicion të rrethit psikanalitik të kohës, në dispozicion të Tjetrit, në librin e tij Interpretimi i Ëndrrave. Për Lacan kjo ëndërr është shumë e rëndësishme, ajo është “ëndrra e ëndrrave” dhe ai i kushton asaj një vëmendje të veçantë edhe sepse vetë Freud i kushton asaj një vend të rëndësishëm. Kjo ëndërr vjen dhe rivjen pothuaj gjatë gjithë tekstit të librit[6] të tij, atij që u quajt nga shumë, libri i shekullit.
Pa i hequr dëshirën lexuesit që ti rikthehet këtij libri, po bëj një përmbledhje të shkurtër të tekstit të ëndrrës, duke u fokusuar në atë që më intereson; Realja në të pavetëdijshme. Freud sheh në ëndërr një nga pacientet e veta, Irmën, e cila ankon dhimbje fyti, barku, hunde dhe vendos ta ekzaminojë me gjithë rezistencën e saj. Pamja që ai sheh thellë në fytin e Irmës e tmerron. Në këtë moment shpjegon Lacan, Freud mbërthehet nga angështia, kemi të bëjmë me shfaqjen e një imazhi që mund të quhet zbulim i Reales, i Reales së fundme, që nuk mund të penetrohet, i diçkaje që të lë pa fjalë, “objekt i angështisë par excellence”. Pas kësaj, Freud sjell një treshe kolegësh në skenë dhe së bashku me ta gjen një “solution”[7] që ka për funksion pikërisht lehtësimin e kësaj angështie që sjell Realja dhe përderisa jemi në ëndërr zgjidhja vjen nga regjistri i Imagjinares, këtë herë.
Ja pse Realja nuk mund të ekzistojë e vetme dhe ja pse Lacan e pasqyron këtë triadë rregjistrash në një ndërthurrje mes tyre.
Eva Filaj
25 prill 2018
[1] Nyje borromeane në matematikë paraqitet me tre rrathë të cilët janë të lidhur me njëri-tjetrin në mënyrë të tillë që nëse çlirojmë njërin prej tyre, çlirohen dhe dy të tjerët.
[2] Këtu Lacan rimerr një shprehje të famshme te Volter, Sikur Zoti të mos egzistonte, do të duhej shpikur!, e cila duket se sjell një lloj përgjigje për një çështje të vjetër të njerëzimit, atë të egzistencës së Zotit dhe gjetjes së provave në lidhje me të.
[3] Jacques Lacan, Le séminaire, Livre XXIII, Le sinthome, f.138, Paris, Seuil, 2005
[4] Jacques Lacan, Le séminaire, Livre III, Les psychoses, f.22, Paris, Seuil, 1981
[5] Jacques Lacan, Le séminaire, Livre II, Le moi, mësimi I 9 mars 1955 dhe mësimi i 16 mars 1955
[6] Sigmund Freud, Interpretimi i ëndrrave, Plejad, Tiranë, 2014
[7] Solution në frëngjisht ka kuptim të dyfishtë, zgjidhje dhe solucion likuid
Reale
Nga admin
Publikuar tek Tekste, Zâ me 1 May 2018
… reale…
Ju ka qëlluar që të shihni ndonjë sekuencë nga flimat e fillimit të kinemasë, të tipit vëllezërit Lumière 1895, ku nën tingujt e një pianoje që kumbon deri diku hareshëm, një kovaç rreh hekurin me sa fuqi që ka? Duket absurde!
Një mbrëmje isha ulur diku pranë një dritareje dhe vështroja kalimtarët në rrugë, duke interpretuar lëvizjet e tyre dhe duke imagjinuar pak histori mbi secilin, ndërsa dëgjoja muzikë, nga ajo që mua më pëlqen, dhe në një fraksion sekonde u gjenda në këtë lloj absurdi. Nuk kishte lidhje të mundshme midis meje dhe kalimtarëve, midis meje dhe lëvizjeve të tyre që kishin pa dyshim kuptimin që kyçej brenda tyre, por që ishte i papenetrueshm dhe që nuk mund të mbërrinte deri tek unë. Muzika më shkëpuste totalisht ndaj çdo lloj kuptimi apo koherence dhe më linte bosh, më bënte një vrimë të thellë.
Një ditë tjetër udhëtoja me avion dhe papritur fillova të ndiej një lloj nxehtësie të përzierë me padurimin për tu çuar në këmbë dhe për të ecur, ndërkohë që avioni kishte filluar zbritjen dhe në bord ishin ndriçuar me të kuqe të gjitha ato sinjalet që të ndalojnë të lëvizësh nga vendi. Ato njëzet minuta, deri në vendosjen në tokë të avionit dhe fikjen e dritave të kuqe, ishin të pashpjegueshme.
Ky lloj absurdi, kjo vrimë tek subjekti, kjo pamundësi artikulimi është realja.
Reale, është një fjalë që e përdorim shpesh në fjalërimin tonë të përditshëm për të përshkruar diçka që ekziston vërtet, apo diçka e cila përputhet saktësisht me karakteristikat që i mveshim. Ndërsa, kur flasim për realen në psikanalizë, nuk rrahim realisht në të njëjtin vend. Realja në psikanalizë, së bashku me Simboliken dhe Imagjinaren, përbën treshen që Jacque Lacan prezantoi për herë të parë në 8 korrik 1953, në fjalën hapëse të punimeve të Shoqatës Franceze të Psikanalizës. Kjo treshe konceptuale, e paraqitur grafikisht si nyja borromeane[1], ka për qëllim ndërtimin e tre pikave reference për klinikën psikanalitike.
Si pjesë e kësaj triade, Realja mund të përkufizohet vetëm në raport me Simboliken dhe Imagjinaren, e thënë ndryshe, ajo s’mund të ekzistojë e vetme. Aq e rëndësishme është ekzistenca e saj për të garantuar triadën RSI, sa në seminarin e tij të vitit 1973-1974, Les Non-dupes errent, Lacan do të shprehej se nëse kjo Reale nuk do të ekzistonte, atëherë, atij, do ti duhej ta shpikte atë[2].
Lacan e përkufizon Realen duke u nisur nga pozicione mohuese. Ai flet për Realen duke e karakterizuar atë si të pa-mundur, si të pa-kuptim, si të pa-artikulueshme, si të pa-durueshme, etj. Në seminarin e tij të XXIII, Le sinthome, ai shprehet se “Realja e vërtetë implikon mungesën e ligjit. Realja nuk ka rregull.”[3]
Dimensioni më i rëndësishëm për të kapur një përkufizim të Reales, është pikërisht ai i Reales si e pa-simbolizueshme. Simbolikja e përjashton realen. Në momentin që fillojmë dhe artikulojmë rreth saj, ajo zhduket. Prej këtu rrjedhin dhe përkufizimet e saj si e pa-mundur-për-tu-thënë, e pa-kuptueshme (sepse që të kuptojmë diçka duhet të shpjegojmë mbi të, dhe nëse duhet të shpjegojmë diçka duhet të flasim rreth saj. Por, në momentin që nuk mund të flasim rreth diçkaje, nuk mund të ketë ndarje me këtë diçka dhe në mungesë të një distance nuk mund të ketë tolerancë. Ja pse Realja përkufizohet edhe si e pa-durueshme.
Në Seminarin III, Lacan jep një shpjegim gjenial (kështu mu duk!) mbi fenomenet haluçinante[4]. Në mësimin e tij të 16 nëntorit 1955, ai shpjegon pozicionimin e psikozave në raport me tre rregjistrat e Simbolikes, të Imagjinares dhe Reales. Për sa i përket fenomeneve elementare, ndër të cilat haluçinacionet janë forma më karakteristike, Lacan i sheh ato të bazuara në historinë e subjektit në rregjistrin simbolik (ai shton ndër të tjera se çdo histori është simbolike, nga vetë përkufizimi i saj). Atë që subjekti refuzon nga kjo histori subjektive në rregjistrin simbolik (pra nuk i vë fjalë), rikthehet në Reale, por në një formë simptomatike, si haluçinacioni, veçanërisht ai verbal.
Për ta mbyllur do doja të bëja një kalim të shpejtë nga seminari II i Jacques Lacan[5], në të cilin ai analizon ndër të tjera, ëndrrën e Freud, e njohur si ëndrra e Injeksionit të Irmës, e cila është ëndrra që Freud vë në dispozicion të rrethit psikanalitik të kohës, në dispozicion të Tjetrit, në librin e tij Interpretimi i Ëndrrave. Për Lacan kjo ëndërr është shumë e rëndësishme, ajo është “ëndrra e ëndrrave” dhe ai i kushton asaj një vëmendje të veçantë edhe sepse vetë Freud i kushton asaj një vend të rëndësishëm. Kjo ëndërr vjen dhe rivjen pothuaj gjatë gjithë tekstit të librit[6] të tij, atij që u quajt nga shumë, libri i shekullit.
Pa i hequr dëshirën lexuesit që ti rikthehet këtij libri, po bëj një përmbledhje të shkurtër të tekstit të ëndrrës, duke u fokusuar në atë që më intereson; Realja në të pavetëdijshme. Freud sheh në ëndërr një nga pacientet e veta, Irmën, e cila ankon dhimbje fyti, barku, hunde dhe vendos ta ekzaminojë me gjithë rezistencën e saj. Pamja që ai sheh thellë në fytin e Irmës e tmerron. Në këtë moment shpjegon Lacan, Freud mbërthehet nga angështia, kemi të bëjmë me shfaqjen e një imazhi që mund të quhet zbulim i Reales, i Reales së fundme, që nuk mund të penetrohet, i diçkaje që të lë pa fjalë, “objekt i angështisë par excellence”. Pas kësaj, Freud sjell një treshe kolegësh në skenë dhe së bashku me ta gjen një “solution”[7] që ka për funksion pikërisht lehtësimin e kësaj angështie që sjell Realja dhe përderisa jemi në ëndërr zgjidhja vjen nga regjistri i Imagjinares, këtë herë.
Ja pse Realja nuk mund të ekzistojë e vetme dhe ja pse Lacan e pasqyron këtë triadë rregjistrash në një ndërthurrje mes tyre.
Eva Filaj
25 prill 2018
[1] Nyje borromeane në matematikë paraqitet me tre rrathë të cilët janë të lidhur me njëri-tjetrin në mënyrë të tillë që nëse çlirojmë njërin prej tyre, çlirohen dhe dy të tjerët.
[2] Këtu Lacan rimerr një shprehje të famshme te Volter, Sikur Zoti të mos egzistonte, do të duhej shpikur!, e cila duket se sjell një lloj përgjigje për një çështje të vjetër të njerëzimit, atë të egzistencës së Zotit dhe gjetjes së provave në lidhje me të.
[3] Jacques Lacan, Le séminaire, Livre XXIII, Le sinthome, f.138, Paris, Seuil, 2005
[4] Jacques Lacan, Le séminaire, Livre III, Les psychoses, f.22, Paris, Seuil, 1981
[5] Jacques Lacan, Le séminaire, Livre II, Le moi, mësimi I 9 mars 1955 dhe mësimi i 16 mars 1955
[6] Sigmund Freud, Interpretimi i ëndrrave, Plejad, Tiranë, 2014
[7] Solution në frëngjisht ka kuptim të dyfishtë, zgjidhje dhe solucion likuid
Ky lloj absurdi, kjo vrimë tek subjekti, kjo pamundësi artikulimi është realja.
Reale, është një fjalë që e përdorim shpesh në fjalërimin tonë të përditshëm për të përshkruar diçka që ekziston vërtet, apo diçka e cila përputhet saktësisht me karakteristikat që i mveshim. Ndërsa, kur flasim për realen në psikanalizë, nuk rrahim realisht në të njëjtin vend. Realja në psikanalizë, së bashku me Simboliken dhe Imagjinaren, përbën treshen që Jacque Lacan prezantoi për herë të parë në 8 korrik 1953, në fjalën hapëse të punimeve të Shoqatës Franceze të Psikanalizës. Kjo treshe konceptuale, e paraqitur grafikisht si nyja borromeane[1], ka për qëllim ndërtimin e tre pikave reference për klinikën psikanalitike.
Si pjesë e kësaj triade, Realja mund të përkufizohet vetëm në raport me Simboliken dhe Imagjinaren, e thënë ndryshe, ajo s’mund të ekzistojë e vetme. Aq e rëndësishme është ekzistenca e saj për të garantuar triadën RSI, sa në seminarin e tij të vitit 1973-1974, Les Non-dupes errent, Lacan do të shprehej se nëse kjo Reale nuk do të ekzistonte, atëherë, atij, do ti duhej ta shpikte atë[2].
Lacan e përkufizon Realen duke u nisur nga pozicione mohuese. Ai flet për Realen duke e karakterizuar atë si të pa-mundur, si të pa-kuptim, si të pa-artikulueshme, si të pa-durueshme, etj. Në seminarin e tij të XXIII, Le sinthome, ai shprehet se “Realja e vërtetë implikon mungesën e ligjit. Realja nuk ka rregull.”[3]
Dimensioni më i rëndësishëm për të kapur një përkufizim të Reales, është pikërisht ai i Reales si e pa-simbolizueshme. Simbolikja e përjashton realen. Në momentin që fillojmë dhe artikulojmë rreth saj, ajo zhduket. Prej këtu rrjedhin dhe përkufizimet e saj si e pa-mundur-për-tu-thënë, e pa-kuptueshme (sepse që të kuptojmë diçka duhet të shpjegojmë mbi të, dhe nëse duhet të shpjegojmë diçka duhet të flasim rreth saj. Por, në momentin që nuk mund të flasim rreth diçkaje, nuk mund të ketë ndarje me këtë diçka dhe në mungesë të një distance nuk mund të ketë tolerancë. Ja pse Realja përkufizohet edhe si e pa-durueshme.
Në Seminarin III, Lacan jep një shpjegim gjenial (kështu mu duk!) mbi fenomenet haluçinante[4]. Në mësimin e tij të 16 nëntorit 1955, ai shpjegon pozicionimin e psikozave në raport me tre rregjistrat e Simbolikes, të Imagjinares dhe Reales. Për sa i përket fenomeneve elementare, ndër të cilat haluçinacionet janë forma më karakteristike, Lacan i sheh ato të bazuara në historinë e subjektit në rregjistrin simbolik (ai shton ndër të tjera se çdo histori është simbolike, nga vetë përkufizimi i saj). Atë që subjekti refuzon nga kjo histori subjektive në rregjistrin simbolik (pra nuk i vë fjalë), rikthehet në Reale, por në një formë simptomatike, si haluçinacioni, veçanërisht ai verbal.
Për ta mbyllur do doja të bëja një kalim të shpejtë nga seminari II i Jacques Lacan[5], në të cilin ai analizon ndër të tjera, ëndrrën e Freud, e njohur si ëndrra e Injeksionit të Irmës, e cila është ëndrra që Freud vë në dispozicion të rrethit psikanalitik të kohës, në dispozicion të Tjetrit, në librin e tij Interpretimi i Ëndrrave. Për Lacan kjo ëndërr është shumë e rëndësishme, ajo është “ëndrra e ëndrrave” dhe ai i kushton asaj një vëmendje të veçantë edhe sepse vetë Freud i kushton asaj një vend të rëndësishëm. Kjo ëndërr vjen dhe rivjen pothuaj gjatë gjithë tekstit të librit[6] të tij, atij që u quajt nga shumë, libri i shekullit.
Pa i hequr dëshirën lexuesit që ti rikthehet këtij libri, po bëj një përmbledhje të shkurtër të tekstit të ëndrrës, duke u fokusuar në atë që më intereson; Realja në të pavetëdijshme. Freud sheh në ëndërr një nga pacientet e veta, Irmën, e cila ankon dhimbje fyti, barku, hunde dhe vendos ta ekzaminojë me gjithë rezistencën e saj. Pamja që ai sheh thellë në fytin e Irmës e tmerron. Në këtë moment shpjegon Lacan, Freud mbërthehet nga angështia, kemi të bëjmë me shfaqjen e një imazhi që mund të quhet zbulim i Reales, i Reales së fundme, që nuk mund të penetrohet, i diçkaje që të lë pa fjalë, “objekt i angështisë par excellence”. Pas kësaj, Freud sjell një treshe kolegësh në skenë dhe së bashku me ta gjen një “solution”[7] që ka për funksion pikërisht lehtësimin e kësaj angështie që sjell Realja dhe përderisa jemi në ëndërr zgjidhja vjen nga regjistri i Imagjinares, këtë herë.
Ja pse Realja nuk mund të ekzistojë e vetme dhe ja pse Lacan e pasqyron këtë triadë rregjistrash në një ndërthurrje mes tyre.
Eva Filaj
25 prill 2018
[1] Nyje borromeane në matematikë paraqitet me tre rrathë të cilët janë të lidhur me njëri-tjetrin në mënyrë të tillë që nëse çlirojmë njërin prej tyre, çlirohen dhe dy të tjerët.
[2] Këtu Lacan rimerr një shprehje të famshme te Volter, Sikur Zoti të mos egzistonte, do të duhej shpikur!, e cila duket se sjell një lloj përgjigje për një çështje të vjetër të njerëzimit, atë të egzistencës së Zotit dhe gjetjes së provave në lidhje me të.
[3] Jacques Lacan, Le séminaire, Livre XXIII, Le sinthome, f.138, Paris, Seuil, 2005
[4] Jacques Lacan, Le séminaire, Livre III, Les psychoses, f.22, Paris, Seuil, 1981
[5] Jacques Lacan, Le séminaire, Livre II, Le moi, mësimi I 9 mars 1955 dhe mësimi i 16 mars 1955
[6] Sigmund Freud, Interpretimi i ëndrrave, Plejad, Tiranë, 2014
[7] Solution në frëngjisht ka kuptim të dyfishtë, zgjidhje dhe solucion likuid
